12/19/06

"Өлзийнарангийн өчил"-өөс II

Энэ номноос хамгийн урт өгүүлбэрт тооцогдох доорх
өгүүлбэрийг сонгон танилцуулж байна.


...Тэнд байж түүний юу хэлснийг үг сөрөлгүй гүйцэтгэж байгтун хэмээн нас сүүдэр идэрхэн (1878-1919), царай зүс хундан ягаан, бие чилгэр цэх, чийрэг, чахимай, нуруу өндөр гоолиг бөгөөд Ар Монгол дахинаа адваш сайхан эр хэмээгдсэний нэгэн болох бадмаарага эрдэнийн гэрэлт улаан хүрэн чулуун жинс, тогосын гурван нүдний отго хадсан хар хилэн малгай, луун хээт үүлэн хөх эрээн өнгийн хөлт магнаг дээл, сувд суулгаж лууны хэлбэр дүрс гарган даруулсан пүүзэн хээ хадмал хать хоргой морин хүрэм, найман тахил тавьж хатгамалласан ухаа улаан хамба торгон аяганы алчуур, нацагдорж хээтэй хүрэн торгон хөөрөгний сав, Манж-чин улсын эзэн хаанаас Ар халхын хаад, ноёдод жил алгасалгүй амар мэнд хүргэж илгээх хадгийн хамт бэлэглэн ирүүлж байсан алтан шахуурга, шүрэн бөөр, толгой, тоолуур бүхий том том товруу мөнгөн товчин чинээ гил хар лүнтэн эрих (үнэр сайхан модны үрээр хийсэн), алтан хэт хутга, хан бүс, халзан хошоо, зулаг шагайн зургаан угалз, нанжин гахай улт нарийн хийцний гутал сэлт ямба ёслолын иж бүрэн хувцас хунар, эд хэрэглэл өмсөж зүүн, үндсэн таван өнгө хэмээн монголчуудын дээдлэн үздэг улаан, цагаан, шар, ногоон, хар тус бүр таван луун хээ бүхий хамба торгоор гадарлаж доторлосон таван давхар олбог дэвсэж, эргэн тойрон өнгө бүрийн үнэт чулуун шигтгээ сийлэн шигтгэсэн, өндөр түшлэг бүхий хүрэн зандан модтой гойд гоёмсог, хийц сайтай сандал сандайлан сууж, самбуутай янжуур савсууланхан таалж татсан шар барс жилт сайн ноён хан Намнансүрэнгийн шазруухан айлдах нь адилтгаж өгүүлбээс, арслан барсын урхиран хүрхрэх дуунаас дутамгүй, асарь тэнгэрийн аянга барлаг боолын толгойд буусан лугаа бараг тэнцэх тийм сүртэй санагджээ.

(22-р тал)


4 comments:

Galaarid said...

Дашням бичээчийн "Өлзийнарангийн өчил" хэмээх баримтат уран сайхны зохиол хэл найруулгын хувьд ч, баримт сурвалжийн хувьд ч дахин давтагдашгүй үнэтэй бүтээл гэж би боддог юм.Гэтэл Буянцогтоо маань түүнийг аль хэдий нь анзаарчихсан, анзаарах төдийгүй блогтоо оруулж эхэлсэн нь юутай сайн хэрэг вэ. Ер нь "Хар авдарт ном буй. Харчгар өвгөнд эрдэм буй" гэдэг чинь энэ мэт шүр сувдыг эс анзааран үл тоогчдод сануулж сэрэмжлүүлсэн үг байх шүү.Жинхэнэ судлаач хүний торгон мэдрэмжээр тунгаамал эрдэнэ олж толилуулсан Буянцогтоод баярлалаа. Мартсаныг минь сануулж, хатсаныг минь дэвтээсэнд гээд хэлчихвэл нөгөө бухын хамар шогнойдог шиг буруугаар ойлгоод зөрүүгээр тусгаад балардаг болов уу... хэ хэ хэ

Togoruu said...
This comment has been removed by the author.
Buyantsogtoo, Ts. said...

Галаа хомеент үлдээсэнд гялайлаа. Чи хө тэхдээ хааяа нэг заавал бодож байж ойлгогдохоор үгүүлбэр бичхиймаа. Аргагүй мэргэжлийн сэтгүүлч юм даа гэж. Эхлээд уншаад энэ одоо намайг харчгар өвөө болгоод байгаа юм байхдаа гэж гальт бодов. Бухын хамрыг шагнайлгадаг үгүүлбэр чинь бас нэг иймэрхүү байсан байх шүү. энивэй баярлалаа.

Galaarid said...

Түрүү үеийн ланжгар бүтээлүүд мартагдаад, орхигдоод байгаа юм аа. Түүнийг нэгийг эргэн сануулсныг чинь хүчирхийлэгчийг яллах гэтэл "Хүүе яаж болохов.Мартсаныг минь сануулж, хатсаныг минь дэвтээсэн ачтай хүү байгаа юм" хохирогч эмгэн хэлсэн гэдэг онигоотой зүйрлэн хошигносон минь жаахан ойлгомжгүй болчихсон байж мэднэ. Хар өвгөний тухайд гэвэл Дамдинсүрэн, Ринчен гуай 2-ын аль нэг нь хөдөөгүүр явж ном судар цуглуулж, өвгөдийг яриулж явахдаа тэдний өв, мэдлэгийг бишрэн дуу алдсан үг гэдэг юм.Чухам хэнийх нь болохыг мартчихаад байна.