"Өлзийнарангийн өчил"-өөс IV

Хүүхэд ахуй цагтаа би хуучин монголоороо Зуун билиг хэмээх үлгэрийн номыг уншчихдаг байв. Тэр бол манай ээжийн нөлөө байсан. Гэтэл одоо ер түгдрээд уншиж чадахаа байсан бөгөөд бичнэ гэдэг бол бүр ч санахын хэрэггүй болжээ. Кирилл үсгийг орхиж болохгүй гэж үздэг ч уламжлалт энэ сайхан бичгээн ад үзэж ор суурьгүй алга болгочихгүй юмсан.

А.Дашням

Аргын улирлын нэгэн мянган есөн зуун хорин наймдугаар оны эхээр Өлзийнаран миний үсэг бичгийн чадвар урьдаас арай ахиж сайжирсан учир, гучин зургаан төгрөгийн цалинтай жинхэнэ бичээчийн зэрэгт дэвшин орж,
Цэцэрлэг мандалын аймгийн Хан хөгшин уулын хүшууны тамгын газрын бичиг
…суманд тушаав. Тушаан явуулах учир … хошууны тамгын газраа илгээв. Өргөн мэдүүлэх учир гэж улаан шугамтай моутуу буюу тайлиан цаасан дээр олон хувь хуулан сийрүүлж бичдэг унжруу нуршуу урт үг өгүүлбэр бүхий хэдэн алд дэлэм шахам бичиг бишгүй л бичих бичээч нарын тоонд тооцогдож байлаа. Тус захирах тушаах хэлтэст хамт ажиллагч өвгөн бичээч Лхүмбэ гуайн эрүүл энхийн байдал эрс доройтож, эрхэлсэн үүрэгт ажлаас чөлөө гуйн авч, ар гэртээ одсоны дараахан, шүүх таслах хэлтэст бичээч байсан тагдгар намхан полдгор биетэй, уушгин улаан царайтай, тайж хүний хүү хэмээн таним тав гэзэг тавьсан, уран гоо эмэгтэйнх шиг уянгалаг шингэн дуутай, гар хуруу ганган цагаан, савх адил нарийхан, нас идэр эр Лийздалай ( хоч нэр нь үнхэлцэг Лийяа) хэмээгчийг манай хэлтсийн орон тоо онгойсон бичээчид шилжүүлэн ажиллуулах болов. Би тэр үед хувьдаа ногдсон ямар нэгэн албан бичиг сэлтийг бусдын гар харж, хоног хугацаа алгуурлан хожимдуулалгүй бичиж чадна хэмээн барданхан боддог байв. Гэтэл надтай хувь адил хувааж бичих бичгүүдийг тэрхүү Лийздалай яах ийхийн завдгүй бичиж орхиод зав зай ихтэй хүний байдлаар гадуур дотуур гаран орон явах бөгөөд түүний бичиг бичиж буй байдлыг хажуунаас нь ажин харахуйяа тийм гэх тэмдэггүй хурдныг үлгэрлэн өгүүлбээс: Цагаан цаасан дээр хар бэхэн бичгийн тов тод, цэв цэвэрхэн гүйлгэн бичилт цэнгэг усны жирэлзэн урсах ундарга мэт жигд хурдан, ямар үг яахин бичиж буй нь хажуу дахь хүний хараанд өртөж мэдэгдэхгүй, баруун гарт барьсан бийрийн үсэн үзүүр, хулсан иш нь үнэгэн хорхойн нуруунаа гал асаан тавьсан лугаа адил арзас барзасхийн аймшигтай түргэн туялзан өнгөрнө гэхээс өөр хэлэх үг үл олдоно.

…Тэр жилийн нэгэн өдөр Хан хөгшин уулын хошууны тамгын газраас Цэцэрлэг мандалын аймгийн яамнаа яаралтай өргөн мэдүүлэх улаан шугамтай урт нугалбар бичгийг Лийздалай бичих болж, уул бичгийн эх нооргийг би нилээд хурдан дуудаж өгөхүйеэ, түүнд огт түүртэх шинжгүй шижигнүүлж, “Хурдан дууд, хурдан дууд” хэмээн над руу нүд хяламхийх зав алдалгүй, уг бичгийг хэдхэн минутын дотор үг үсгийн ганц ч ацаг шүд орхилгүй бичиж дуусгасныг өдгөө эрэгцүүлэн санаваас, манай хуучин монгол бичиг маш хурдан бичиж болдог бичгийн нэгэн байсан нь маргашгүй хэмээлтэй.

(119-121 дэх тал)